Fragment

VOORBEELD 1:

§1.- Het lezen van de Tai Chi Klassieken

We hebben gekeken naar hoe Tai Chi geen gezondheidsdansje is maar een krijgskunst, met als gevolg dat het vervuld is van praktisch denken, van gezond verstand. Veel van die ‘gezond verstand’-zaken zijn in vroeger tijd opgetekend in geschriften, en deze geschriften kennen we als de Tai Chi-Klassieken. Ze moeten uitermate behoedzaam benaderd worden omdat het een bundeling is die volledig kritiekloos is samengesteld – een typisch Chinese gewoonte op het gebied van vakliteratuur.

Om die Klassieken te kunnen lezen binnen hun eigen context zijn er een aantal zaken die onze aandacht vragen. Zo moeten we niet vergeten dat scholing in een krijgskunst vroeger begon op zeer jeugdige leeftijd. Een beginnend krijgskunst- (in ons geval dus een beginnende Tai Chi-) adept was –en is in China ook tegenwoordig vaak nog- normaalgesproken ongeveer zes à acht jaar. Dat is te jong om hoogstaande theoretische benaderingswijzen van principes te begrijpen en de ingang was dan ook de beweging zelf. Deze werd (en wordt vaak nog steeds[i]) onderwezen onder begeleiding van hardop uitgesproken zinnetjes, bestaande uit de namen van de stappen en eventueel begeleidend commentaar. Die zinnetjes werden later opgeschreven en een deel van de Klassieken is dan ook een neergeschreven weergave daarvan. Niet onbelangrijk overigens, want in die zinnetjes zitten vaak verborgen studie-opdrachten, codes zo men wil, om meer uit een beweging te halen dan alleen maar de uiterlijke en voor de hand liggende manifestatie[ii].

[i]Ook tegenwoordig bestaat dit gebruik nog, zo getuigt Elizabeth Hsu: “His wushu master had had him learn verse after verse by heart, writing each verse on a separate piece of paper and telling him to burn it, once he had memorized it”, in: Hsu, E., The Transmission of Chinese Medicine (Cambridge, 1999), p. 47.

[ii]Wij denken bij verborgen studieopdrachten en codes die in tekstdelen verborgen zitten doorgaans meteen aan zaken die geheim zijn gehouden, behalve voor ingewijden. Daardoor krijgt het iets akelig elitairs. Het is echter binnen de oude Chinese cultuur een gewoon fenomeen om een uitleg in zo weinig mogelijk karaktertekens weer te geven zodat die zoveel mogelijk associaties opwekken. De specifieke karaktertekens worden met zorg gekozen, enerzijds (in veel gevallen) vanwege het rijm dat als mnemonisch hulpmiddel wordt gehanteerd, anderzijds juist vanwege de verschillende betekenisassociaties die dat karakterteken met zich meedraagt:

“This is another important trait of classical Chinese. It is a language that communicates with hints of multiple meanings and the imagery of the shapes of the characters themselves. Understanding the meaning of a phrase therefore involves understanding other associations that a particular character might bring to mind in a Chinese reader well versed in classical texts” (Wang, Ju-Yi, & Robertson, Jason D., Applied Channel Theory in Chinese Medicine (Seattle, 2008), p. 53).

Het is zaak voor de lezer om dusdanig geschoold te zijn dat hij zoveel mogelijk associatiemogelijkheden kan plaatsen. En of hij de ‘juiste’ mogelijkheden heeft geselecteerd (in de zin van ‘door de auteur bedoeld’) is afhankelijk van de overdrager van de tekst, de meester.

VOORBEELD 2:

Onder De Elleboog De Slag Overzien: centrum-beschermende handen,

‘Onder De Elleboog De Slag Overzien’ in tegenstelling tot de standaard vertaling ‘Vuist Onder De Elleboog (Zien)’. Chin. kan = ‘kijken’ heeft een gevoelsmatige bijbetekenis van ‘overzicht vergaren’[i], ‘kijken van bovenaf’ (vandaar ook dat juist dit woord voor ‘kijken’ één van de woorden voor ‘lezen’ was: men keek vroeger van bovenaf neerwaarts naar het geschrift).

Yang, Jwing-Ming komt hier met een ‘verborgen hand’ die niet in de door hemzelf aangeleverde Chinese tekst staat; Douglas Wile maakt ervan ‘…beschermt het middelste gewricht’, wat er evenmin staat[ii].

Overigens is dit een uitermate moeilijk te vertalen naam. Zhou di kan veel verschillende dingen betekenen, o.a. –uiteraard- ‘onder de elleboog’, maar ook ‘gebogen elleboog’ of ‘de onderkant van de elleboog’. En het karakterteken voor chui wordt soms –ook in andere weergaven van deze tekst- anders geschreven (zoals bij Wu Mengxia[iii]), waardoor het ineens de term is voor een bepaald gewicht en zelfs de naam van een hamerachtig, antiek wapen. Verder is het nog maar de vraag wiens elleboog bedoeld wordt: die van onszelf, of die van de vijand? De keuze voor de vertaling is daarmee enigszins afhankelijk van de applicatie, en die zal per school verschillen.

Driemaal achterwaarts gaan met Omdraaiend Wringen Van De Onderarm.

‘Omdraaiend Wringen Van De Onderarm’ in tegenstelling tot de standaard vertaling ‘Achteruit Stappen en De Onderarm Draaien’. Chin. dao = ‘andersom doen’ en niet ‘achteruit stappen’[iv], al is dat in specifieke context wel mogelijk. Het verwijst in deze –eveneens specifieke- context echter naar het omdraaien van de arm van de tegenstander, wat op een draaiende (lees: ‘wringende’) wijze geschiedt. Als men in Tai Chi wil aanduiden dat er achteruit wordt bewogen gebruikt men daar de woorden tui of tui bu voor, en niet dao.

N.B. later is men, in Yang-stijl Tai Chi, deze stap dao nian hou gaan noemen, populair vertaald als ‘achteruit stappen en de aap wegduwen’ maar met een in de uitspraak verborgen betekenis van o.a. ‘omdraaien en de keel vermorzelen’ (zie Hoofdstuk II).

[i]Swaim stelt, in Yang Chengfu, trans. Swaim, L., The Essence and Applications of Taijiquan (Californië, 2005), p. 43, dat het woord kan de betekenis van het samengestelde kan shou, ‘waken’, ‘bewaken’, in zich besloten heeft.

[ii]Yang, Jwing-ming, Tai Chi Secrets of the Yang Style (Boston, 2001), p. 8, en Wile, D., T’ai-chi Touchstones: Yang Family Secret Transmissions (Brooklyn, 1983 & 1993) (1983), p. 47.

[iii]Wu Mengxia, Taijiquan jiu jue zhujie (‘Verklarende aantekeningen bij negen technische verhandelingen op rijm over taijiquan’) (Hong Kong, oorspr. uitgave 1963), p. 5.

[iv]Swaim komt hier, in Yang Chengfu, trans. Swaim, L., The Essence and Applications of Taijiquan (Californië, 2005), p. 44, met de toevoeging dat dao ook ‘tegen alle verwachtingen in’ kan betekenen om zo de uitleg van Yang Chengfu over deze stap (“Hoewel deze vorm een stap achteruitgaat kan hij tóch de energie van de tegenstander wegdoen”, een woordkeus waaruit volgens Swaim zou blijken dat dit onverwachts is).