Fragment

2. Bewustzijn en gewaarwording

De Zoeker kwam laat binnen in een zaaltje, waarin een stuk of tien aanwezigen luisterden naar een spreker die met rustige stem iets uitlegde. Dit was dus de man die Meester Negen werd genoemd. Het bleek iemand uit het spirituele circuit, die zich niet naar de voorgrond drong en daarom minder bekend was. Hij herinnerde zich de grote lijn van het artikel, dat hij onlangs had gelezen, maar kon de essentie ervan niet terug halen. Maar het had hem aangesproken en daarom was hij uiteindelijk hier beland. Hij keek enige tijd rond, maar werd weldra geboeid door wat er gezegd werd. Het ging over bewustzijn en de Zoeker spitste zijn oren. Helaas, blijkbaar was de spreker aan het eind van zijn lezing, want na een minuut of tien zweeg hij en vervolgens stapten de aanwezigen een voor een op. Onverwacht was hij de enige achterblijver en even wist hij niet wat te doen. Hij kende het protocol niet. Net toen hij teleurgesteld besloot om ook te verterekken stapte Meester Negen op hem af en heette hem met een vriendelijke stem welkom.
‘Het spijt me dat ik zo laat binnenkwam,’ mompelde de Zoeker. ‘Als ik had geweten dat u over bewustzijn zou spreken, dan had ik me gehaast om op tijd te komen.’
‘Wie zich haast verliest vaak het contact met zijn bewustzijn,’ sprak Meester Negen cryptisch. ‘Dat kan nooit je intentie geweest zijn, nietwaar.’
De Zoeker grijnsde. Dat de ander hem tutoyeerde ontging hem.
‘Hoewel…,’ vervolgde Meester Negen nadenkend, ‘het begrip ‘bewustzijn’ kent in het menselijke denken natuurlijk zeer veel benaderingen. Dus zouden we eerst moeten vaststellen over welk bewustzijn we het überhaupt hebben, nietwaar?’
De Zoeker knikte, verbouwereerd door de onverwachte wending die het gesprek nu weer kreeg.
‘Misschien is het nuttig om te beginnen met een vaststelling, waarvan ik denk dat jij die onderschrijft. Elk mens kent bij zichzelf verschillende staten van bewustzijn. Slapen, wakker zijn, dagdromen en zo verder, nietwaar?’
De Zoeker knikte.
‘Vervolgens ervaart elk mens bij zichzelf en bij anderen fluctuaties in de intensiteit ervan. Daar komt nog bij dat het begrip, anders dan bijvoorbeeld termen uit de wiskunde, geen echte eigenaar heeft. Het is van vrij recente datum en door het veelvuldige gebruik multi-interpretabel geworden. In veel vakgebieden wordt het inmiddels gebruikt, doorgaans vanuit een iets verschillend referentiekader. Het ene richt zich op de fluctuaties in de intensiteit. Anderen focussen op de verschillende ‘staten’ van bewustzijn. Psychologische, medische, juridische, religieuze, esoterische of mystieke vakgebieden hanteren elk hun eigen benaderingen. Sommigen zijn beperkt, anderen heel uitgebreid.’
‘Dat maakt een gesprek hierover ingewikkeld,’ sprak de Zoeker. Hij begon langzaam de intentie achter de eerdere opmerkingen van Meester Negen te bevroeden.
‘Zeker,’ hervatte die, ‘temeer nog omdat die verschillen vaak niet worden gezien. In gesprekken wordt eenzelfde begrip gebruikt om verschillende situaties te duiden, waarmee de basis voor een Babylonische spraakverwarring is gelegd. Daarnaast bestaan er met betrekking tot de aard van het bewustzijn verschillende, meestal sterk abstracte benaderingen.’
Meester Negen keek de Zoeker even aan, maar die reageerde niet.
‘Soms wordt het beschreven als een functie,’ hij beklemtoonde het woord, ‘van het ‘zijn’. Waarbij het dat ‘zijn’ is, dat gebruikt maakt van bewustzijn om redenen die ….. Soms wordt het beschouwd als een universele eigenschap van het ‘zijn’, waarmee dat ‘zijn’ zich dus altijd in de actieve staat ‘bewust’ bevindt. In een beperkt aantal beschrijvingen wordt het synoniem gesteld met ‘zijn’ zelf en ook wordt het wel gekwalificeerd als oorzaak van het ‘zijn’. Elke van deze benaderingen bevat plausibele elementen en wellicht beogen ze hetzelfde. De verschillen worden veroorzaakt door zowel het volkomen ongrijpbare van het ‘zijn’, als door de immens complexe wijze van beschrijven van de aard van het bewustzijn zelf.’
‘U noemt in een paar zinnen al vier verschillende invalshoeken, die elk op zich tot uitgebreide filosofische betogen hebben geleid,’ mompelde de Zoeker.
‘‘Laten wij het daarom trachten eenvoudig te houden. Het woord zelf bevat of zo je wilt verwijst naar de twee meest substantiële componenten van ons bestaan: de begrippen ‘bewust’ en ‘zijn’. Beiden, gecombineerd zowel als afzonderlijk, raken aan de diepste essentie van wat een mens is of kan zijn.
Als het woord wordt gebruikt om de innerlijke staat van een mens te beschrijven, stelt het feitelijk, dat degene die deze kwalificatie wordt toegedicht in een bepaalde mate ‘bewust’ ‘is’. Let wel, dat is een interessante benadering, want daarmee wordt impliciet gesteld, dat iemand ook kan ‘zijn’, terwijl hij ‘niet bewust’ is. In ons mensen voegt ‘bewustzijn’ blijkbaar een kwalificatie toe aan de staat van ‘zijn’. Het is namelijk zo, dat degene die ‘bewust is’ in de meest ruime zin van het woord ‘gewaar is’.’
‘Dat lijkt me een synoniem,’ mompelde de Zoeker.
‘Je hebt gelijk. Omdat deze omschrijvingen als elkaars synoniem kunnen worden gebruikt verduidelijken ze niet veel. Wie ‘bewust is’, wordt daarom gesteld, heeft weet van, heeft kennis van, heeft inzicht in, overzicht over, besef van,…… ! Waarna er een toevoeging komt die betrekking heeft op (een deel van) de staat van zijn ‘zijn’...... ×