Fragment

Woord vooraf
Een vreemde zalm in de bijt, is een omschrijving die bij mij past en mijn wijze van toneelstukken schrijven. Eigenzinnig kies ik voor toneelvormen die wellicht niet zo voor de hand liggen en toch ook een tikkeltje ouderwets aandoen. Ik noem dit zelf: ouderwets modern psychodrama.
De informatie over de scènes en de personages hou ik intentioneel beperkt om de acteurs, actrices en de regisseur zoveel mogelijk artistieke vrijheid te geven. Hoewel het verleidelijk is om de personages eendimensionaal te spelen (omdat alleen de feitelijke tekst is gegeven), hoop ik dat de acteurs en actrices de meerdere lagen van de karakters gaan ontdekken door te gaan verdiepen. Zelfs het meest kolderieke personage bezit een persoonlijkheid die verklaart waarom het karakter handelt zoals het acteert.
De ervaring leert dat de toneelteksten tot leven moeten worden gebracht door alles bewegend hardop te lezen, het liefst samen met andere acteurs of actrices. Bovendien helpt het om ieder personage drie handicaps te geven die tijdens het spel worden toegepast. Een handicap is een spelbeperking voor een acteur of de actrice, die het gemakkelijker maken om zich in het personage in te leven en het karakter tot leven te wekken. De handicaps dienen alle drie tegelijkertijd en consequent te worden uitgevoerd. Wat zijn de handicaps?
Mentale handicap, hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld verlatingsangst, wroeging, zelfoverschatting, onderhuidse woede.
Fysieke handicap, bijvoorbeeld friemelende vingers, een gezichtstrekking, door ouderdom gebolde schouders, trillen, een tic, artrose aan het heupgewricht.
Spraak handicap, bijvoorbeeld een dialect, een specifiek ritme van praten, het toepassen van repeterende paralanguage elementen, een specifiek gebruik van accenten zetten of pauzes, het specifiek hanteren van het volume.
De personages in de toneelteksten zijn de skeletten waar het vlees nog op de botten moet worden aangebracht. Bij een ééndimensionale benadering van de tekst zullen de personages al snel typetjes worden en dat is geenszins de bedoeling. Het vlees op de botten komt alleen als de acteurs/actrices een persoonlijke kleur en verdieping aan de karakters meegeven.
Tot slot: het betreft hier een selectie van toneelteksten die ik in de afgelopen vijf jaar heb geschreven ten bate van stichting Gullie & de Salon van Weleer in Utrecht. De toneelstukken zijn uitgevoerd of bevinden zich in de productiefase.

Gert van Veen ×