Fragment

Dit eerste hoofdstuk gaat over plaatsnamen met een telwoord erin. Daarvan heeft Nederland er ruim honderd, plaatsen als Den Nul en Halfweg niet meegerekend. Ook plaatsnamen met een rangtelwoord, zoals Tweede Exloërmond zijn niet meegeteld.

Van die ruim honderd zijn er zeven met het telwoord één. Maar van die zeven is er maar een waarin ‘een’ echt één betekent, en dat is Nummer Een. Zelfs de plaatsnaam Een, een dorpje bij Norg in Drenthe, heeft niets met het telwoord te maken, maar gaat mogelijke terug op het middeleeuwse woord ede: ‘brandturf’.

Een
Nummer Een is een dorpje aan de Westerscheldedijk, zo’n kilometer of vier oostelijk van Breskens. Het heeft een interessante ontstaansgeschiedenis. In de zeventiende en achttiende eeuw kwamen de schorren daar steeds hoger te liggen en dus begon men plannen te maken die in te polderen. Het grote probleem was: wie heeft het recht ze in te dijken? Als de schorren aangegroeid waren vanuit het vasteland, dan — zo zeiden de juristen — hadden de Staten van Zeeland dat recht. Maar als het opwassen waren, dan hoorden ze tot de Generaliteitslanden en hadden de Staten-Generaal dit recht. Maar ook de magistraat van Biervliet, de Heer van Breskens en de erven van Jacob Cats meenden aanspraken te hebben. Het heeft bijna de hele achttiende eeuw geduurd, van 1704 tot 1775, tot het probleem werd opgelost. Dat gebeurde in een ronde-tafel conferentie; 60% van de schorren zou door Zeeland worden ingedijkt, 40% door de Generaliteit, maar om kosten te besparen zou de bedijking in één aanbesteding worden uitgevoerd. Daarbij werd de tien kilometer lange buitendijk in tien stukken verdeeld.

Het eerste stuk werd Nummer Een genoemd en is de naamgever van het huidige plaatsje. Voor de hele bedijking werd 2500 man ingezet, een allegaartje van arbeiders, avonturiers en loslopend volk. Ze waren gelegerd in barakken en om ongeregeldheden te voorkomen werden er zeven compagnieën soldaten in de omgeving ondergebracht. Die kwamen in actie toen er in 1778 een staking uitbrak; dreigen met lijfstraffen voor de onwilligen was genoeg om die staking te breken. Als je vandaag de dag in dat heerlijk rustige Zeeuws-Vlaanderen rondfietst is van al die drukte en al die opwinding niets meer te merken.
Van de oorspronkelijke Nummer Twee tot en met Nummer Tien is vrijwel niets meer terug te vinden; wel wordt Nummer Twee rond 1850 nog genoemd als een sluis, die dient om het terrein rond de verdedigingswerken van Breskens door inlaten van het Scheldewater te doen onderlopen. De buurtschap Nummer Zes is in 1808 in de golven verdwenen. Bij Biervliet ligt nog steeds de Nummer Zevenweg. Daar blijft het bij.

Twee
Er zijn twee plaatsen met twee in hun naam, de buurtschappen Tweehuizen en Tweesluizen. Tweehuizen, in het noorden van Groningen, ligt ruggelings tegen Vierhuizen aan. Het is jammer dat die twee nooit zijn gefuseerd tot Zeshuizen, dat zou de enige plaatsnaam met zes als telwoord geworden zijn.
Tweesluizen ligt in de buurt van Tiel. Het is de naam van een weg waaraan zo’n dertig huisjes liggen. Aan het begin en het eind van die weg lagen sluisjes, die inmiddels vervangen zijn door twee duikers. De Duitsers schijnen de sluisjes in de oorlog nog wel gebruikt te hebben om de wegen en landerijen daar onder water te zetten.

Drie
Plaatsen met drie in de naam kom je maar liefst dertig maal tegen. Je hebt maar te kiezen: Driebergen natuurlijk, en Drieboerehuizen — Trijeboerehuzen zegt het naambord aan de Friese Waddendijk, en dan Driebond, Drieborg, Drieënhuizen, Drie Hoefijzers, Driehoek, Driehuis, Driehuizen, Driemanspolder, Driemond, Drieschouwen, Driesprong en Driewegen. Sommige namen komen dus meerdere malen voor, zoals vijfmaal Driehoek en zes keer Driehuizen.

Het mooist is de buurtschap Drie, bij Putten op de Veluwe. Het wordt al in 855 vermeld als Thri en in 996 als Triendum; beide kunnen samenhangen met drie en de naam zou dan bijvoorbeeld drie hoogtes of bergen betekenen. Vandaag de dag kom je de naam Drie alleen tegen op de vele ANWB-paddenstoelen in de buurt, een officieel naambord is niet te vinden. In feite bestaat het nu uit niets meer dan restaurant Het Boshuis. Als je dat belt krijg je mogelijk het antwoordapparaat met ‘Dank u wel dat u ons belde in ons sprookjesachtige bos met de dansende bomen’.

Probeer het maar: 0577-407206. Het eten is er prima! ×