Samenvatting
In de periode na de Tweede Wereldoorlog werd voornamelijk negatief geoordeeld over de rol van ‘Joodse raden’ in bezet Europa. Ze werden gezien als werktuigen in de handen van de Duitse bezetter, die hadden bijgedragen aan het maatschappelijk isoleren en deporteren van de Joden. De vertegenwoordigers van deze organisaties werden en worden vaak nog steeds beschouwd als collaborateurs. In deze eerste omvangrijke vergelijkende studie naar de ‘Joodse raden’ in Nederland, België en Frankrijk laat Laurien Vastenhout zien dat deze geschiedenis in werkelijkheid veel complexer is dan tot nu toe werd aangenomen. Met behulp van een breed scala aan bronnen, zoals persoonlijke getuigenissen, administratieve documenten en procesverslagen, ontrafelt de auteur de wordingsgeschiedenis van deze organisaties. Ze beschrijft hoe de Joodse leiders een weg probeerden te vinden tussen de steeds verdergaande eisen van de bezetter en de wens om Joden hulp te verlenen. Bovenal toont ze dat het functioneren van de ‘Joodse raden’ in de juiste (vooroorlogse) context beschouwd moet worden en geeft ze een grondig inzicht in de persoonlijke contacten die de raden hadden met de Duitse bezetter en clandestiene organisaties. Eind 2023 werd het ‘Joodse raden’ in West-Europa tijdens de Duitse bezetting bekroond met de Yad Vashem International Book Prize for Holocaust Research. Laurien Vastenhout (1991) is onderzoeker en docent bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-Holocaust-, en Genocidestudies in Amsterdam. Ze promoveerde op ‘Joodse Raden’ in West-Europa aan de University of Sheffield, Engeland. ‘Joodse raden’ in West-Europa tijdens de Duitse bezetting is een vertaling van Between Community and Collaboration: ‘Jewish Councils’ in Western Europe under Nazi Occupation (Cambridge University Press, 2022). Voor haar onderzoek kreeg ze verschillende beurzen, waaronder de Claims Conference Saul Kagan Research Fellowship in Advanced Shoah Studies en een Yad Vashem research fellowship. Voor haar nieuwe onderzoeksproject naar ‘Joods’/ ‘niet-Joods’ gemengd gehuwden tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg ze onlangs de prestigieuze VENI-beurs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Reacties uit de pers: ‘Dit boek biedt een genuanceerd beeld van de Joodse Raad. De Joodse Raad staat al sinds de bevrijding ter discussie. Waren de leden een soortcollaborateurs, konden ze niet anders of probeerden ze erger te voorkomen? Historicus Laurien Vastenhout schreef er een uitstekend proefschrift over. Het zou het nieuwe uitgangspunt kunnen worden van het Nederlandse debat over de Joodse Raad.’ Johannes Houwink ten Cate, emeritus hoogleraar Holocaust- en Genocide Studies aan de Universiteit van Amsterdam Historisch Nieuwsblad, 23 januari 2023 ∞ ‘In her new book, Dutch historian Laurien Vastenhout disproves long-held, often damaging assumptions about Holocaust-era ‘Judenräte’ in France, Belgium and the Netherlands.’ Matt Lebovic, The Times of Israel, 26 January 2023 ∞ ‘Vastenhout bewaart het beste tot het laatst, de hoofdstukken 4 en 5, waarin zij achtereenvolgens de Duitse waardering voor de vier joodse raden en de betrokkenheid van de raden en individuele bestuurders bij verzetsactiviteiten behandelt – thema’s die in de bestaande literatuur goeddeels buiten beschouwing blijven.’ ‘In zekere zin is Vastenhouts historiserende studie een ode aan de internationaal vergelijkende benadering: alle nieuwe inzichten, zo lijkt zij in de conclusie nog eens te willen onderstrepen, zijn daaraan te danken.’ Geraldien von Freitag Drabbe Künzel, Universiteit Utrecht BMGN – Low Countries Historical Review | Volume 138 (2023)| review 68 ∞ ‘Between Community and Collaboration [Engelse editie van ‘Joodse raden’ in West-Europa tijdens de Duitse bezetting] is an extensive study of both the institutional culture of Jewish councils in Western Europe and the intensely bureaucratic Nazi apparatus. In creating a framework that utilizes pre- and postwar sources, Vastenhout demonstrates the heterogeneous character of the councils and emphasizes that cooperation and resistance could occur simultaneously.’ Jazmine Contreras, Goucher College, Baltimore, MD, USA Holocaust and Genocide Studies | Volume 37 | Number 2 | Fall 2023
Thuiswinkel Waarborg