Fragment

Voorwoord

Informatietechnologie (IT) heeft onze wereld niet alleen veranderd, maar zelfs een nieuwe digitale wereld gevormd. De selfie van de zwarte kuifmakaak op de omslag is hiervan een klein maar interessant voorbeeld. De maker van een foto heeft in het algemeen het auteursrecht. In dit geval was de maker de makaak zelf, die het foto-toestel van de fotograaf stal. Volgens de US copyright Office berust op een door een aap gemaakte foto echter geen auteursrecht. De fotograaf was hier niet blij mee, zeker niet omdat de foto door verspreiding via het Internet inmiddels immens populair en daarmee potentieel waardevol was geworden. Het is duidelijk dat deze casus zonder moderne informatietechnologie niet had bestaan. De foto was waarschijnlijk mislukt, de anekdote had slechts het lokale fotografensufferdje gehaald en de hebzucht en ijdelheid van de fotograaf waren niet door de grote verspreiding geprikkeld.(1) Het digitale fototoestel en de wereldwijde verspreiding van de foto via het Internet maken deze casus wat hij is. Hij laat zich daarbij bovendien gemakkelijk generaliseren naar rechtsvragen over de status van de grote en snel toenemende hoeveelheid automatisch door IT systemen gemaakte opnamen. De digitale wereld verandert onze communicatie, onze economie en ook ons recht. Het IT-recht is het recht van deze wereldomspannende digitale wereld.

IT-recht is modern recht. Het betreft echter niet uitsluitend het recht over informatietechnologie (IT). IT-recht is ook niet beperkt tot een bepaald type rechtsbetrekkingen, zoals het publiekrecht beperkt is tot het recht over publieke rechtsbetrekkingen en het privaatrecht tot het recht over private rechtsbetrekkingen en deelgebieden daarvan zelfs beperkt zijn tot het recht over bepaalde specifieke betrekkingen (huur, arbeid, etc.) of zaken (onroerende zaken, etc.). Ook betreft IT-recht niet alleen het gebruiken van informatietechnologie bij de toepassing van het recht, zoals digitalisering van de wetgeving, het bestuur of de rechtspraak.

IT-recht is het recht van de door informatietechnologie gevormde digitale wereld. IT-recht omvat daarom vragen op alle klassieke deelgebieden van het recht. Internet Governance betreft traditionele staatsrechtelijke rechtsvragen rond rechtsmacht (wie reguleert de digitale wereld?). E-overheid behandelt bestuursrechtelijke rechtsvragen rond de elektronische communicatie tussen burgers en overheid en het nemen van digitale besluiten, die al geen uitzondering meer en spoedig zelfs regel zullen zijn. E-commerce betreft privaatrechtelijke rechtsvragen (het verbintenissenrecht) van de Interneteconomie - die op dit moment al bij de vijf grootste economieën van de wereld behoort - en intellectuele eigendomsrechten zijn de vermogensrechten van de digitale wereld. Telecommunicatierecht heeft betrekking op digitale communicatie en privacyrecht op de bescherming van (de verwerking van) digitale persoonsgegevens. Het recht rond computercriminaliteit bepaalt ten slotte het strafrecht van de digitale wereld.

Op al deze gebieden is het recht in beweging. Deze nieuwe uitgave met een nieuw team van auteurs behandelt daarom veel nieuwe regelgeving en nieuwe jurisprudentie. De Europese Unie regelt bijvoorbeeld steeds meer IT-recht met rechtstreeks werkende verordeningen(2) en de Nederlandse wetgeving wordt in een hoog tempo aangepast en uitgebreid.(3) Ook een kleine greep uit uitspraken van het Europese Hof van Justitie laat deze beweging duidelijk zien. Gedownloade software kan als stoffelijke zaak worden beschouwd en worden doorverkocht.(4) Het aanbrengen van een hyperlink is geen inbreuk op het auteursrecht.(5) De Europese datarententierichtlijn op grond waarvan alle metadata van ons telefoon- en Internetverkeer worden opgeslagen is in strijd met ons fundamentele recht op privacy.(6) Het credo ‘downloaden mag, uploaden niet’ moet worden genuanceerd: downloaden van muziek uit een illegale bron is een inbreuk op het auteursrecht.(7) Search engines dienen zoekresultaten die persoonsgegevens betreffen op verzoek te wissen.(8) De V.S. is geen veilige haven (Safe Harbor) meer voor Europese persoonsgegevens.(9) GeenStijl.nl pleegt geen auteursrechtinbreuk door het linken naar naaktfoto's van Britt Dekker als zij dit doen zonder winstoogmerk en zonder te weten dat de publicatie illegaal was.(10) Het aanbieden van een torrent bestand is een auteursrechtelijk relevante openbaarmaking.(11) Taxi-app Uber is juridisch gezien een taxibedrijf en geen informatiedienst, chauffeurs moeten daarom een nationale vergunning hebben.(12)

De toepassing van het IT-recht vraagt om internationale (vooral Europeesrechtelijke) én nationale vakgebied overstijgende kennis en een goed begrip van de digitale wereld. IT-juristen zijn hiermee in staat om antwoorden op de nieuwe rechtsvragen in de digitale wereld te geven. De internationale en nationale arbeidsmarkt voor IT-juristen is daarom uitstekend.

Dit boek behandelt het IT-recht op inleidend academisch niveau en richt zich op de beantwoording van de in de rechtspraktijk meest gestelde rechtsvragen. Het boek is daarmee geschikt voor inleidend universitair rechtenonderwijs, voor hbo onderwijs en als inleidend naslagwerk voor praktijkjuristen. Aan het eind van elk hoofdstuk is voor verdere verdieping een lijst van rechtsbronnen en literatuur opgenomen.

C.N.J. de Vey Mestdagh, januari 2019


(1) In een latere rechtszaak diende de PETA, een Amerikaanse dierenrechtenorganisatie, namens de aap een auteursrechtenclaim in
tegen de fotograaf. De claim werd afgewezen: dieren kunnen geen auteursrechtenvorderingen indienen. Zie Naruto Monkey PETA v Slater CA9 Opinion 04-23-18.
(2) O.a. de Algemene Verordening Gegevensbescherming (in werking 25 mei 2018); de eIDAS verordening over elektronische
identificatie (in werking 29 september 2018) en de komende e-Privacy Verordening over gegevensbescherming bij
telecommunicatiediensten.
(3) Zie o.a. de in dit boek behandelde wetsvoorstellen Modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer, Digitale overheid en
Computercriminaliteit III (op 21-9-2018 aangenomen door de eerste kamer).
(4) HvJ EU 3 juli 2012, C128/11 (Usedsoft).
(5) HvJ EU 13 februari 2014, C466/12 (Svensson).
(6) HvJ EU 8 april 2014, C293/12 (Digital Rights Ireland).
(7) HvJ EU 10 april 2014, C435/12 (ACI).
(8) HvJ EU 13 mei 2014, C131/12 (Google-AEPD/Costeja).
(9) HvJ EU 6 oktober 2015, C 362/14 (Schrems-Data Protection Commissioner).
(10) HvJ EU 8 september 2016, C160/15, ECLI:EU:2016:644 (GS Media/Sanoma).
(11) HvJ EU 14 juni 2017, C-160/15 (Stichting Brein/Ziggo BV, XS4ALL Internet BV).
(12) HvJ EU 20 december 2017, C-434/15 (Asociación Profesional Elite Taxi/Uber Systems Spain SL). ×