Fragment
China heeft zijn deuren opengezet. Uit het Oosten bereiken ons boeken, voorwerpen, kunst en filosofieën die getuigen van een eeuwenoude beschaving, die voor ons onbegrijpelijk lijkt en door ons nooit ten volle begrepen zal worden. In de laatste 10 jaar is het Westen overspoeld met Chinese beschaving en is de interesse voor alles wat Oosters is flink toegenomen. Acupunctuur is vrijwel ingeburgerd, de macrobiotiek viert hoogtij, Taiji-beoefenaars in een park zijn geen rare mensen meer, en Shiatsu-opleidingen worden door velen gevolgd.
De wereld zoekt naar evenwicht: worden in China pogingen ondernomen om eeuwenoude tradities, rituelen en gewoonten af te schaffen, hier in het Westen worden deze eeuwenoude waarden als nieuw geïntroduceerd. Het Oosten eet hamburgers, het Westen eet op basis van yin en yang. Door deze stroom van uitwisseling is ook de I Tjing in het Westen gemeengoed geworden. In elke boekhandel is er wel één te vinden, en iedereen kan hem in huis halen. Dit raadselachtige boek intrigeert velen en het is dus niet vreemd dat de bekendste vertaling van de I Tjing nu al vele malen herdrukt is.
Dat de I Tjing zo goed verkoopt, betekent echter niet dat hij ook naar zijn waarde gebruikt wordt. Velen voelen zich ertoe aangetrokken, maar worden overdonderd en verward door de tekst die vol staat met symboliek waar wij niet vertrouwd mee zijn. Veelal verdwijnt het boek dan in de kast en mag af en toe alleen nog de zachte beroering van de stofdoek genieten. Dat is begrijpelijk. In China kan de gewone burger al niets met de I Tjing, laat staan dat wij, met een totaal andere achtergrond en cultuur, er ook maar iets van kunnen vatten.
Toch betekent dat niet dat we de I Tjing dan maar op een voetstuk moeten zetten, waar we vol bewondering en ongeloof tegenop kijken. Wij kúnnen iets leren van de I Tjing, mits wij er de moeite voor nemen om dit boek te plaatsen in de tijd en cultuur waarin het geschreven is.
De symboliek zoals we die in de I Tjing tegenkomen, is typisch Chinees en roept bij veel lezers vragen op. Veel gebruikte termen als ‘de edele’, ‘het grote water oversteken’ en ‘de grote man’ zijn van oudsher al in de Chinese literatuur bekend, maar geven snel het idee dat de Chinese cultuur abstracte dwaasheden bij elkaar heeft geraapt, met als enig doel een mystiek geschrift voort te brengen.
Niets is minder waar. De uitdrukkingen zoals die in de I Tjing worden gebruikt hebben diepe betekenissen, die met een beetje studie van hun achtergrond zichtbaar worden. Zelf zegt de I Tjing:
‘De gebruikte namen klinken onbeduidend, maar de toepas-singsmogelijkheden ervan zijn groot. Hun betekenis is veelomvattend, hun oordelen geordend. De woorden zijn omschrijvend, maar juist gekozen. De dingen zijn open uiteengezet, doch zij bevatten nog een dieper geheim. Daarom kunnen zij er in twijfelachtige gevallen toe dienen, de mensen in hun gedragingen te leiden, en op hun wijze te openbaren, hoe een juiste en hoe een verkeerde handeling wordt vergolden.’
De I Tjing komt uit China en is logischerwijs geschreven in het Chinees. Om het boek voor het westerse taalgebied toegankelijk te maken zijn er vele vertalingen gemaakt, die elk vaak een ander facet van de originele tekst belichten. De ene vertaling belicht het persoonlijk proces dat in de tekst weerspiegeld wordt, een andere het sociale aspect en weer een andere de materiële kant. Maar weinig vertalingen weten de I Tjing in al zijn wij(d)sheid te omvatten.
In 1924 is de I Tjing-vertaling van de Zwitserse theoloog en missionaris Richard Wilhelm (1873 - 1930) verschenen. Het is zijn verdienste geweest de I Tjing te belichten in de algemene kosmologische visie van China, zoals die vanaf het ontstaan van China tot nu is gegroeid. In zijn vertaling vinden we het oorspronkelijke Chinese gedachtegoed dat de basis heeft gevormd voor het China zoals we dat nu kennen. Zelfs Mao Zedong schijnt in zijn leven, hoewel hij toch tegen het oude Confucianistische erfgoed gekant was, de I Tjing geraadpleegd te hebben. Ook hij kon de waarde van dit boek niet aan de kant schuiven.
Wilhelm heeft zich niet de moeite getroost om de originele tekst van de I Tjing om te zetten in een voor ons makkelijker te begrijpen, maar minder beeldrijke taal, zoals tegenwoordig zoveel interpretators doen. Dat zou ook jammer zijn, want het is juist de originele symboliek van de I Tjing die ons de ruimte geeft om associaties te vormen en onze gedachten een kant op te laten gaan buiten onze beperkte en subjectief gekleurde opvattingen.
De tekst van Wilhelms vertaling is vrijwel letterlijk uit het Chinees vertaald. Omdat de oorspronkelijke Chinese tekst archaïsch en zeer beknopt is, heeft hij hier en daar wat woorden toegevoegd om de zinsopbouw en betekenis begrijpelijk te houden. Desalniettemin benadert zijn vertaling het beste de Chinese visie en denkwereld van de I Tjing, zoals die sinds eeuwen bestaat. Door het werk van Richard Wilhelm hebben wij de mogelijkheid om de I Tjing te gebruiken zoals hij in China het bekendst is: als persoonlijke leidsman, gids bij twijfels, toekomstkenner en bron van alomvattende wijsheid.
×