Samenvatting
WINNAAR SOCRATES WISSELBEKER VOOR HET BESTE FILOSOFIEBOEK 2016!
Hersen- en geesteswetenschap zijn een welkome aanvulling op elkaar. Je kunt je geen onbevooroordeelde visie op de menselijke geest voorstellen die een van beide disciplines buiten beschouwing laat. Dat is de centrale stelling die filosofe Marjan Slob onderbouwt in dit essay. Zij laat zien wat er mooi en opwindend is aan hersenwetenschap en belicht ook waar die wetenschap stuit op de grenzen van haar kunnen - soms zonder dat zelf in de gaten te hebben. Daarbij verwijst ze regelmatig naar literatuur, zowel fictie als non-fictie, en naar baanbrekende denkers die kennis van hersenwetenschap combineren met filosofische feeling voor de kracht van woorden. Ze schrijft over grote vragen die haar van jongs af aan hebben beziggehouden: wat is een mens, wat kan je over jezelf weten (en hoe), wat is bewustzijn, wat is het om een 'zelf' te hebben, waarin schuilt je vrijheid?
'Ik heb grote moeite met luidruchtige hersenwetenschappers die in de publieksmedia met "wetenschappelijke onthullingen" komen over hoe mensen "echt" in elkaar zouden zitten. Ik hoor hen namelijk niet over de sturende kracht van het vocabulaire dat onderzoekers kiezen om de werkelijkheid te benaderen. Zij lijken niet te beseffen dat woorden de werkelijkheid niet zijn - en wat dat betekent voor de hele wetenschappelijke onderneming. En vooral ook negeren ze die primaire vraag: hoe kun je als mens een instrumentarium ontwikkelen waarmee je jezelf bestudeert, en desondanks objectiviteit claimen?
Ik geloof hartstochtelijk dat we naast die machtige, succesvolle, kwantitatieve hersentaal over de mens ook een taal van de unieke en onberekenbare mens moeten koesteren. Alleen zo kunnen we de vrije ruimte in onze samenleving behouden, alleen met die taal kunnen we onze politieke hoop uitspreken, alleen vanuit die modus kan de liefde ons overrompelen. En er is ook nog een andere, simpele reden om de taal van de geesteswetenschap hoog te houden: de waarheid is ermee gediend.'
Marjan Slob (1964) is essayist en filosoof. Eerder schreef ze de boeken Foute fantasieën, Een ander ik en Angstaanjagend en groots. Ze is columnist en recensent voor de Volkskrant en werkt onder meer voor het Rathenau Instituut. Of ze nu schrijft, recenseert of modereert, ze wil altijd weten wat er gebeurt als wetenschappelijke kennis tot leven komt.
'Marjan Slob is een schrijver die als een van de weinigen in staat is om de essentie van je eigen ideeënwereld zo op te schrijven dat je denkt: "Zo, dat heb ik mooi gezegd!" Maar dat is natuurlijk niet zo; ze heeft de essentie benoemd waar je zelf naar op zoek was.'
- Maarten Hajer, hoogleraar Urban Futures aan de Universiteit Utrecht
www.marjanslob.nl
www.socratischschrijven.nl
Thuiswinkel Waarborg