Samenvatting
Dit is het 47e deel van een serie transcripties uit het archief van het Ambt Nederbetuwe, namelijk van archiefnummer 1514 van het Regionaal Archief Rivierenland te Tiel, de inventarisnummers 51 (de jaren 1660-1739) en 52 (de jaren 1741-1791), aangevuld met enkele stukken uit inventarisnummer 328. Deze twee boeken volgen op elkaar en zijn aanvullend onder het thema: Toeslagen en executiën.
Uit de transcriptie blijkt dat met name nummer 51 veel andere zaken bevat, zoals inleidingen en uitleidingen, bezatingen en ontzatingen, requesten, pandingen, aankondigingen en bekendmakingen, acta van appèl, volmachten en sententies. Deze stukken horen merendeels niet in dit boek, maar behoren feitelijk thuis in de gerichtssignaten en resolutieboeken van het Hoogadelijk Landgericht van de Nederbetuwe, zoals in andere delen van deze Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe zijn opgenomen.
Vanaf circa 1722 komen tal van lijsten voor van personen die nalatig bleven in het betalen van de diverse belastingen. In eerste instantie lijkt dit een droge opsomming van namen en gegevens. Er zit echter veel meer achter in relatie met de regionale geschiedenis. Globaal genomen vallen de jaren 1723-1753 aan het einde van een periode van wat later “de kleine ijstijd” werd genoemd. Een periode met lange en koude winters met als gevolg vele overstromingen, misoogsten, ernstige ziekten onder mensen en vee. Al met al is de bevolking in de Nederbetuwe in deze tijd zeer verarmd geworden en had men nauwelijks middelen om het hoofd boven water te houden, laat staan om ook nog mee te gaan betalen aan een veelvoud van belastingen.
In dat licht bezien is het niet verwonderlijk dat nagenoeg de gehele bevolking van een dorp of kerspel onder militaire of politiële dwang tot betaling moest worden gedwongen, doorgaans door verkoop van de roerende goederen. Dat ging niet altijd even gemakkelijk, want ook de schouten, buurmeesters, maanders en collecteurs van de belastingen hoorden onder deze “wanbetalers”. Het gevolg hiervan is dat van vele dorpen nagenoeg de gehele bevolking wordt genoemd, althans de belastingplichtigen, doorgaans het hoofd van de huishouding. Dit geeft dan ook een extra inzicht in de samenstelling van die dorpen.
De gevolgen van dit alles en met name wat de overheden wel of niet hebben bereikt om toch tot inning van de belastingen te komen wordt in dit deel niet beschreven, maar dat kan worden opgemaakt uit de met deze periode corresponderende andere delen van de Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe.
Al met al geven deze schijnbaar eenvoudige lijsten met opsommingen van dorpelingen een behoorlijk handvat tot nadere genealogisch en historisch onderzoek.
Deze transcriptie is voorzien van een groot naamregister van 82 bladzijden en verduidelijkende voetnoten.
A. Spies (1963) heeft zich onder meer bekwaamd op het gebied van de paleografie en is al decennia bezig met historisch onderzoek, bijzonder binnen het Hertogdom van Gelre. Hij is mede-auteur van “Heerlijkheid IJzendoorn” (Historische Reeks Rivierenland RAR Tiel, 2013) en mede-transcribent van de kerkelijke archieven van de Hervormde gemeenten te Lienden, Kesteren, Echteld en Hien en Dodewaard, alsmede van diverse protocollen, signaten en dijkcedullen binnen het Ambt Nederbetuwe. Daarnaast doet hij militair-historisch onderzoek, waaronder de gebeurtenissen in en rond Nederlands-Indië. Zijn laatste boek “Het Korps Vaartuigendienst, een varend leger in Nederlands-Indië” is verschenen in 2020.
Inhoudsopgave
Gedeelte van de inhoudsopgave:
Lijst van personen die moeten worden aangemaand tot betaling van de landsmiddelen over de jaren 1720-1722 in de kerspelen Hien en Dodewaard, Echteld, Ravenswaaij en Rijswijk, de dato 05-05-1723.
Lijst van personen te Ravenswaaij van wie roerende goederen worden verkocht wegens achterstallige betaling van diverse belastingen, de dato 25-08-1724.
Lijst van personen met achterstallige betalingen wegens kwartiersmiddelen over de jaren 1721-1723 in de kerspelen Maurik, Hien en Dodewaard en Echteld, met accoord voor executie, de dato 28-08-1724.
Lijst van personen uit het kerspel Ochten die moeten worden aangemaand tot betaling van de landsmiddelen over de jaren 1721-1723, de dato 31-08-1724.
Lijst van personen uit de kerspelen Hien en Dodewaard die moeten worden aangemaand tot betaling van de landsmiddelen over het jaar 1724, de dato 19-09-1724.
Aanschrijving voor de schouten van Ingen, Avezaath en Zoelen om de afslag te doen aan de roerende goederen van hun dorpelingen die nalatig zijn in het betalen van de landsmiddelen, de dato 04-12-1724.
Lijst van personen te Opheusden wiens goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige betaling van belastingen over het jaar 1724, de dato 12-03-1725.
Lijst van personen te Ommeren wiens goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige betaling van belastingen over de jaren 1722 en 1724, de dato 12-03-1725.
Lijst (beschadigd) van personen te Ommeren waarvan eerst de roerende goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige betaling van belastingen over het jaar 1723, ongedateerd.
Lijst van personen onder de kerspelen Meerten, Aalst en Ochten wiens goederen mogen worden geëxecuteerd wegens achterstallige betaling van belastingen over het jaar 1724, de dato 12-03-1725.
Lijst van personen te Hien en Dodewaard van wie roerende goederen mogen worden verkocht wegens achterstand in de betaling van de kwartiersmiddelen over de jaren 1721-1724, de dato 31-05-1725.
Lijst van personen in de kerspelen Hien en Dodewaard en Echteld die achterstallige betalingen hebben van de landsmiddelen over 1722-1723, de dato 03-05-1726.
Lijst van personen te Zoelen wiens goederen wegens achterstallige belastingen over het jaar 1725 mogen worden geëxecuteerd, de dato 17-05-1726.
Lijst van personen te Opheusden op wiens goederen wegens achterstallige betalingen van belastingen over de jaren 1724-1725 executie mag worden toegepast, de dato 04-07-1726.
Lijst van personen te Ommeren van wie de roerende goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige betalingen van de landsmiddelen over de jaren 1725-1726, de dato 19-08-1726.
Lijst van personen te Lienden, Meerten en Aalst van wie de roerende goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige belastingen, de dato 26-08-1726.
Lijst van personen te Echteld en Avezaath die nalatig zijn in het betalen van de landsmiddelen over de jaren 1723 en 1725, met last tot inmaning en executie, de dato 20-09-1726.
Lijst van personen te Eck en Wiel van wie de goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige belastingen over het jaar 1725, de dato 28-09-1726.
Lijst van personen te Ravenswaaij van wie goederen moeten worden verkocht wegens achterstallige belastingen, ongedateerd.
Lijst van personen te Ochten en Kesteren bij wie wegens achterstallige betaling van belastingen dit met dwang mag worden ingevorderd, de dato 01-05-1727.
Lijst van personen te Hien en Dodewaard, Echteld en Zoelen die onder dwang mogen worden aangemaand tot betaling van de landsmiddelen over het jaar 1725 of 1726, de dato 10-06-1727.
Lijst van personen te Hien en Dodewaard waarvan de schout de roerende goederen mag verkopen tot betaling van achterstallige belastingen over de jaren 1724-1726, de dato 06-11-1727.
Lijst van personen te Ravenswaaij aan wiens goederen de schout de afslag mag doen wegens achterstallige betalingen van de landsmiddelen, de dato 15-03-1728.
Lijst van personen te Avezaath om hen onder dwang tot betaling te manen voor achterstallige belastingen over de jaren 1726-1727, de dato 31-05-1728.
Lijst van personen te Ingen die onder dwang mogen worden aangemaand om achterstallige belastingen te voldoen over 1727-1728, de dato 03-11-1728.
Lijst (beschadigd) van personen te Hien en Dodewaard die achterstallig zijn in de betaling van de landsmiddelen over de jaren 1726-1728, ongedateerd.
Lijst van personen te Opheusden die onder dwang mogen worden aangemaand tot betaling van achterstallige kwartiersmiddelen over het jaar 1730, de dato 26-10-1730.
Lijst van personen te Hien en Dodewaard die onder dwang mogen worden aangemaand tot betaling van achterstallige landsmiddelen over het jaar 1730, de dato 26-10-1730.
Lijst van personen te Meerten die onder dwang mogen worden aangemaand tot betaling van achterstallige kwartiersmiddelen over het jaar 1731, de dato 22-06-1732.
Lijst van personen te Kerk- en Kapel-Avezaath die onder dwang mogen worden aangemaand tot het betalen van achterstallige belastingen, de dato 20-11-1732.
Lijst van personen te Opheusden die wegens achterstallige betalingen van de kwartiersmiddelen over het jaar 1731 daartoe mogen worden gedwongen, de dato 30-01-1733.
Lijst van personen te Opheusden die wegens achterstallige betalingen van de ambtslasten en andere belastingen over de jaren 1729-1732 daartoe mogen worden gedwongen, de dato 30-01-1733.
Lijst van personen te Ingen die nalatig zijn in de betalingen van de landsmiddelen over het jaar 1732 en daartoe moeten worden gedwongen, de dato 02-02-1733.
Lijst van personen te Ingen die wegens achterstallige betalingen van belastingen over de jaren 1732-1733 onder dwang mogen worden aangemaand, de dato 15-03-1734.
Lijst van personen te Kesteren en Ingen die onder dwang mogen worden aangemaand tot het betalen van achterstallige belastingen over het jaar 1734, de dato 22-11-1734.
Lijst van personen te Aalst wiens roerende goederen mogen worden verkocht wegens achterstallige betaling van de consumptie over 1733, de dato 17-01-1735.
Lijst van personen te Kesteren, Ingen en Maurik die wegens achterstallige belastingen over de jaren 1734-1735 tot betaling mogen worden gedwongen, de dato 23-12-1735.
Lijst van personen te Ingen die wegens achterstallige betalingen van de kwartiersmiddelen over het jaar 1733 mogen worden gedwongen tot betaling, de dato 02-01-1736.
Lijst van personen te Meerten die wegens nalatigheid in de betaling van belastingen over de jaren 1731-1732 daartoe mogen worden gedwongen, de dato 23-01-1736.
Lijst van personen te Ingen die wegens nalatigheid in de betaling van belastingen over het jaar 1733 daartoe mogen worden gedwongen, de dato 29-03-1738.