Fragment

De beleving van het stervensproces vanuit de persoonlijkheid

De herkenning van de verschillende stadia

Van belang is hierbij de bewustwording van de eigen gedragingen en het onderscheiden van het spontane en geforceerde hierin, zowel bij ziekte als sterven. Deze bewustwording, herkenning, komt terug op elk niveau; het lichamelijke, emotionele, mentale, sociale en spirituele.

In de medische begeleiding komen we de volgende stappen tegen:

Elisabeth Kübler‑Ross gaf via haar werk en ervaringen rondom stervensbegeleiding het volgende onderscheid aan in de fasen van loslaten en rouwverwerking. De volgorde is niet voor iedereen hetzelfde, iemand zou zelfs een fase over kunnen slaan:

Iedere fase kent weer zijn worstelingen met diepere emoties als angst, twijfel, schuldgevoel en miskenning. Hierop komen we later terug.

Als we inzicht in onszelf beginnen te krijgen, kunnen we komen tot het herkennen van deze fasen bij elke verandering in het leven. Denk niet alleen aan sterven, maar ook aan ziekte, scheiding, verhuizing, verandering van baan, en dergelijke. Het is van belang dat men leert met deze veranderingen in het leven om te gaan. Door herkenning van de diverse fasen kunnen we elkaar begeleiden bij het loslaten van oude patronen. Dit proces van loslaten en overgave is een heel belangrijk proces om te komen tot acceptatie en Belangeloze Liefde.

Wat betekent dit nu eigenlijk?

Na het kunnen loslaten van de identificatie met het oude patroon, komen we tot een herkenning van het bewustwordingsproces van onze ziel. Als we geleerd hebben onszelf te accepteren zoals we zijn en onszelf herkennen als kleine goddelijke vonken op weg in het Vuur, kan de diepere betekenis van het leven ervaren en geleefd gaan worden. Dit is de fase van transformatie: "niet mijn wil, maar Uw Wil geschiede." Werkelijke overgave aan de essentie van het leven. Het is dan tot ons bewustzijn doorgedrongen dat we de illusie van de gebondenheid aan, de identificatie met, materie los kunnen laten, waardoor we veel meer in Liefde met onszelf en elkaar kunnen gaan leven. Deze Liefde kan zich op vele verschillende manieren manifesteren op allerlei niveaus.

De wereld is een droom, een illusie.

Nee, de voorstelling is een droom,

maar de schoonheid is echt.

Richard Bach, Illusies

Er zijn momenten van korte of langere duur dat we deze Liefde zien doorschijnen in mensen. We herkennen haar in een ander, omdat we in onszelf nog niet geaccepteerd hebben dat ook wij deze Liefde zijn. Het is een verborgen juweel. Wanneer we ons verbinden met de Liefde in die mens vanuit vrijheid, dan kan dit verborgen juweel zich in onszelf openbaren. De Liefde in jouw eigen mens‑zijn wordt ruimer. Maar zodra we ons verbinden met deze mens vanuit het verlangen en de hunkering naar deze Liefde, dus vanuit gebondenheid, of (zelf)bevestiging, is ze niet meer belangeloos en wordt ze versluierd.

Zo'n transformatie is een ingrijpende ervaring. Een mens wil niet scheiden, ziek zijn, sterven. Wanneer echter dit onoverkomelijke feit zich aandient, hoeft het nog geen dramatisch probleem te worden, afhankelijk van het bewustzijn van de betrokkene: Een mens wordt zijn hele leven beïnvloed door trillingen, zowel van binnenuit als van buitenaf. Elke beleving en ervaring heeft een eigen energietrilling en wordt in de ziel herkend, waardoor er een resonantie komt. Wanneer we iets als zwaar emotioneel ervaren en we blijven in die emotie hangen, of we worden erdoor meegesleept doordat we ons denken niet tot rust kunnen brengen, zal ons innerlijk antwoorden met een uitstraling die zwaarte oproept. Wanneer iemand deze emotie echter op andere wijze kan verwerken, milder, zachter, begripvoller, dan zal de uitstraling vanzelf lichter kunnen worden.

Het menselijk lichaam is een unieke ontmoetingsplaats tussen Geest en stof. De stof wordt het sterkst vertegenwoordigd door het fysieke lichaam en is in de andere lichamen steeds iets minder sterk aanwezig. De verschillende 'lichamen' (fysiek, emotioneel, mentaal) spiegelen in omgekeerde volgorde de wereld van het bewustzijn, vertegenwoordigd door de ziel die van incarnatie tot incarnatie ervaring opdoet. Bij iedere incarnatie ontstaat er een samenspel (spanningsveld) tussen geestelijke en aardse werkelijkheid, tussen de mannelijke en vrouwelijke aspecten. Ziekte, stervensprocessen, verlieservaringen en scheidingen kunnen ertoe bijdragen deze werkelijkheid in de persoonlijkheid tot bewustwording te laten komen. Zij geven mogelijkheden tot rijping en groei en zuivering van het onderbewustzijn.

De taak van een hulpverlener is dan het herkennen van deze trillingen en ze helpen transformeren naar stilte. Hierdoor komt energie vrij, waardoor de sfeer om iemand heen zal veranderen. De Liefde vanuit je eigen innerlijke stilte maakt het je mogelijk om de ander op zijn weg te begeleiden. Het veranderingsproces wordt door deze harmonieuze sfeer heel intens bij het leven betrokken en omgekeerd het leven bij het veranderingsproces. Het belangrijkste om mensen te leren omgaan met ziekte en sterven, is ze ervan bewust te maken dat de ziel de schakel vormt tussen geest en materie en dat er alleen maar leven is.

Werkelijke liefde begint

waar niets wordt terugverwacht.

                                                                                           Antoine de Saint‑Exupéry

De wijsheid van de ziel is een onmisbaar gegeven in de hulpverlening bij ziekte en sterven. Ieder mens weet al bewust of onbewust hoe zijn eigen loslatings(sterf)proces zich zal ontplooien. Door ruimte te geven aan deze transparante werkelijkheid, het innerlijk weten van de mens die veranderen gaat, kan dit proces voortgang vinden. Wanneer de hulp echter vanuit angst en/of onmacht verleend wordt, op wat voor manier dan ook,  is er geen werkelijke openheid en uitwisseling mogelijk.

We hebben het vermogen om spontaan deze en andere blokkades vanuit onbewuste herinneringstrillingen aan te voelen. Wanneer we nu bewust werken met de Liefde vanuit eenheid, stilte, geest, kan deze belangeloze Liefde zich manifesteren in de stof, tot in elk niveau, op zijn eigen wijze. Geest wil stof verlichten en kan dit als de vorm (de persoonlijkheid) leert loslaten. Dit geeft vernieuwing, bevrijding, waardoor er meer vreugde en liefde naar jezelf en anderen kan stromen. Deze Liefde herkennen, erkennen en bewust laten stromen is de grondslag van het transformatieproces.

De vier basisemoties: angst, miskenning, twijfel, schuldgevoel

Dit zijn veelal onze emotionele en mentale gebondenheid, onze onafgemaakte zaken  (karma) uit het verleden. Het is van essentieel belang dat we niet weglopen voor deze emoties, maar er naar leren kijken en ermee leren omgaan. We kunnen ze dan gaan zien als vormen van bescherming voor de fase van ontwikkeling waar iemand in zit. Wanneer een kind bang is voor vuur, kun je die angst niet weghalen door het kind bij het vuur weg te halen of het vuur bij het kind weg te halen. Wel zou je kunnen laten zien dat het vuur aangestoken en gedoofd kan worden, of je kunt het kind er mee leren omgaan op de manier die past bij zijn/haar leeftijd. De kunst is om emoties van angst, twijfel, schuld en miskenning te transformeren naar overgave, moed, vertrouwen, inzicht, enzovoorts.

Angst

Angst is er bij ieder mens. Pas wanneer je aanvaardt dat hij er is, zal je ermee kunnen leren omgaan. Angst wordt veelal gevoed door herinneringen, ervaringen en gehechtheden vanuit dit leven, zoals de kinderjaren, maar ook herinneringstrillingen uit vorige levens. Dit kan met zich meebrengen dat de toekomst met angst tegemoet gezien wordt. Angst komt voort uit doodsangst, eigenlijk levensangst, angst om het leven werkelijk te leven vanuit het moment, angst om het (oude) leven los te laten.

Vanaf het moment dat we ons bewust worden van ons eigen creatief denken, ons scheppend vermogen, kunnen we de wil richten op dit denken en daardoor ons handelen veranderen. Het is aan ons welke richting, positief of negatief, en welke kleur we de opgekomen gedachten en beelden geven. Geduld, oefening en liefde zijn nodig om de oude beelden, gedachten en patronen te vervangen door nieuwe. Als je dat moeilijk vindt door de problemen die je daarin zou kunnen tegenkomen, richt je dan op het licht, de kracht in jezelf of vraag hulp aan anderen. In momenten van eenzaamheid en angst heb je juist anderen nodig. Dit verlangen heeft iedereen. Zoek contact, een woord, een lach, een gebaar, een aanraking; dit brengt je innerlijk in beweging en daardoor kun je weer verder, je energiestroom komt op gang: dit werkt reinigend en genezend.

"Steek je licht op.

Wees niet bang alleen te zijn, het mag.

Iedereen is bang alleen te zijn,

dat doen we samen."

Anna Sofia

Miskenning

Miskenning is het niet herkennen van jezelf als de mens die je bent. Je weet geen grenzen te stellen, je voelt je achteruit gezet, niet gehoord, je schiet in de verdediging. Je durft je eigen kracht niet te zien of te gebruiken. Vaak is miskenning gekoppeld aan angst: zekerheid te willen hebben of iets niet te kunnen. Dat je je kracht niet voelt, is vaak de (onbewuste) angst voor macht. Macht is herkenbaar in iets door willen drukken, de ander iets opleggen, je positie gebruiken om indruk te maken, of iets te laten gebeuren zoals jij het wilt. Deze macht komt voort uit miskende kracht, het is gericht op de beheersing van wat buiten je is, door angst geleid. Wanneer je door deze miskenning heen durft te gaan, kun je contact maken met je innerlijke kracht, die geen bevestiging in macht nodig heeft.

Twijfel

Twijfel komt voort uit het niet luisteren naar en volgen van je diepste impuls. Het denken neemt dit dan 'gekleurd' over. Twijfel holt uit en vreet energie, terwijl vertrouwen dat voedend en vitaliseren werkt, je helpt je eigen twijfel te overwinnen.

Hoe je jezelf ziet, hangt af van hoe je je innerlijk voelt: ga maar eens voor je (innerlijke) spiegel staan en sta stil bij de emoties en gedachten die boven komen terwijl je echt naar jezelf kijkt. Leren omgaan met jezelf is de kunst  van het leven: luister naar de innerlijke stem die tot je spreekt vanuit je hart. Uiteindelijk is iets wat uit jezelf voortkomt (eigenwijsheid) sterker dan wat van buitenaf aangereikt wordt.

Twijfel nodigt je uit om vanuit je diepste wezen zelf tot beslissingen te komen, zodat je niet meer hoeft te kiezen voor het licht, maar wéét dat je dat bent.

Schuldgevoel

Schuld herkennen we met ons schuldgevoel. Wanneer we ons vanuit zielenniveau bewust van het innerlijk licht afwenden (dat wil zeggen dat we ons geweten niet volgen), wordt er in de persoonlijkheid vanuit het onderbewuste iets losgemaakt. Er komt een schuldgevoel in beweging. De persoonlijkheid gaat hier op onbewust niveau mee aan de slag en zal soortgelijke trillingen in zichzelf blijven oproepen (en met iedere ervaring verzwaren), totdat het herkend wordt in het bewustzijn. Hij of zij kan dit schuldgevoel op een bewuste manier gaan verbinden met het Licht en de Liefde in zichzelf, het als het ware opdragen daaraan. Het is in de persoonlijkheid tot verlichting gebracht, losgelaten en verwerkt.

Schuldgevoelens zijn herkenbaar voor de hulpverlener, onder andere in de psychiatrie, als men praat over verscheurd zijn, weg van jezelf. Macht en machteloosheid zijn specifiek gekoppeld aan schuldgevoel: ik voel me schuldig als ik macht over mijn kinderen uitoefen, als ik mijn zin doorzet, als ik een ander pijn doe, als ik niet doe wat een ander van me verwacht, als ik lach terwijl een ander zich bezeert, als ik me gelukkig voel terwijl een ander zich verdrietig voelt. Een gevoel van machteloosheid geeft aan dat we de situatie vanuit ons mens‑zijn op dat moment met de beste wil van de wereld niet aan kunnen.

Een schuldgevoel, net zoals alle andere emoties overigens, kan juist helpen om ons bewust te worden van onze innerlijke disbalans. Als we dit schuldgevoel naar ons hart kunnen brengen, dan kunnen we gaan zien waar de liefdeloosheid in onszelf zit en deze liefdeloosheid vanuit ons hart voeden met liefde om daarmee te komen tot vergeving en aanvaarding van onze beperkingen.

Acceptatie, overgave aan het innerlijk leven, het bewustzijn, geeft ons de kans om te groeien, iets meer licht in ons eigen mens‑zijn toe te laten en uiteindelijk steeds duidelijker in verbinding te komen en te blijven met onze innerlijke kern. De weg naar ons diepste innerlijk kennen we zelf het best.

Emoties van hulpverlener en hulpvrager in het stervensproces

Emotie: in beweging

Iemand die in een intensieve levensverandering zit, is niet zielig! Er zullen wellicht veel emoties los komen. Het woord emotie betekent letterlijk: "in beweging" en dat is zijn of haar leven op dat moment ook. Door het als hulpverlener delen in deze ervaringen en emoties, word je zelf ook geraakt in je belevingswereld. Juist hierdoor kan de belangeloze liefde ervaren worden. Eenzaamheid en je alleen voelen, wordt samen voelen. Dit geeft de mens vaak weer moed en hoop.

Hoop

Hoop is een kans krijgen op innerlijke groei en dat mogen we iemand nooit ontnemen. Maar valse hoop werkt destructief, omdat het innerlijk weten altijd aanwezig is en gekend wil worden. Hierdoor is het dat iemand in zo'n overgangssituatie feilloos kan aanvoelen, bewust of onbewust, of je de waarheid spreekt. Stervensbegeleiding begint bij acceptatie van de beperkingen van het mens‑zijn, ook, of misschien juist wel, dat van jezelf.

Hoe waardeer je het bestaan van het leven nú, op dit moment? Het je bezig houden met de dood mag geen verkapte motivatie in zich dragen om de dood te willen over‑ winnen, niet te (kunnen) accepteren. De andere kant van de medaille is het verlangen naar de dood, ook hierdoor ontvlucht je de huidige werkelijkheid. Juist in het dagelijks leven worden veel leermomenten gegeven om oude emotietrillingen tot stilte en transformatie te brengen.

Macht en afhankelijkheid

Hoe gaan we binnen de gezondheidszorg met elkaar om?

Voorbeeld: Mevrouw de Wit komt binnen met klachten. Door middel van onderzoek wordt er een diagnose gesteld, bijvoorbeeld darmkanker. Ze wordt nu dus een kankerpatiënt. En nog later is ze die kankerpatiënt op kamer 12 van dokter de Zwart. Weg is de eigen idententiteit. Zo ging het vaak, maar gelukkig is dit tegenwoordig aan het veranderen. Door onze groeiende assertiviteit en de eigen individualiteit worden we ons steeds bewuster van het feit dat wij allen mensen zijn en dús gelijkwaardig. Mensen met recht op geluk, opleiding, kennis, geld. Maar ook klachten, pijn, kanker en aids horen bij dit mens zijn. Een patiënt is dan niet meer een object, maar iemand met wie je samen een proces kunt delen, ervaren of beleven.

Ziekte confronteert ons met de beperktheid van het stoffelijk leven. Soms is zo'n proces hard en zet velen aan het werk. Verschillende aspecten worden dan hierdoor aangeraakt, niet alleen lichamelijk, maar ook emotioneel, mentaal, sociaal en spiritueel. Aan al deze aspecten dient dan ook de nodige aandacht geschonken te worden.

Binnen de hulpverlening krijgt men hierdoor een veel breder 'vragenterrein' waar men niet altijd raad mee weet. Omdat ons bewustzijn er nog niet voor open stond hebben opleiding en scholing tot voor kort nog niet kunnen ingaan op de spirituele beleving van hulpverlener en hulpvrager. Daardoor is er met de weerstand, afwijzing, onzekerheid en angst rond het woord 'spiritueel' in deze sector nog niets gedaan.

Wat wordt er dan toch eigenlijk bedoeld met spiritualiteit?

Spiritualiteit is:

We kúnnen binnen de gezondheidszorg niet meer de ogen sluiten voor het groeiende bewustzijn van de mensheid. Steeds meer mensen gaan zich bezighouden met diepere levensvragen als:

Ieder mens werkt met zijn of haar eigen bewustzijn vanuit het niveau dat op dat moment bij hem of haar past. Het tempo van groei hierin is zeer individueel, maar het werkmateriaal, het werkveld tot deze groei, is voor iedereen (of je nu hulpvrager of hulpverlener bent) hetzelfde namelijk:

Het dagelijks leven

De wereld is uw oefeningenboek,

de bladzijden waarop u uw sommen maakt.

Het is niet de realiteit,

ofschoon u er realiteit in kunt uitdrukken

als u dat wenst.

                                                Richard Bach, Illusies

Tegenwoordig komen we steeds meer in de gelegenheid om elkaar vanuit gelijkwaardigheid en respect te benaderen. In elke ontmoeting spiegelt zich een klein deeltje van onszelf af. De wisselwerking in energievelden die voortdurend aan de gang is (maar waarvan we ons niet altijd bewust zijn), kan ons ten zeerste verwarren. Dit uit zich in spanningsvelden van verbinden, aantrekken of afstoten, afhankelijkheid of onafhankelijkheid, enzovoorts. Wanneer we ons bewuster worden van deze energievelden en hun werking, ze gaan herkennen, kunnen we in verbinding komen met de diepere lagen in onszelf, waardoor we vanuit deze niveaus kunnen gaan werken en leven. Elke ontmoeting en elke relatie is dan een vruchtbare voedingsbodem voor innerlijke  ontwikkeling en groei.